** مهم *** لغو إلزامِ نویسنده مسئول بودن أساتید راهنما ***
حکم دیوان عدالت اداری مبنی بر لغو الزام نویسنده مسئول بودن اساتید راهنما
استادان دیگر نمی‌توانند دانشجویان دوره دکتری را مجبور کنند که نامشان را در مقاله‌های خود بیاورند.
براساس شیوه‌نامه دوره دکتری دانشگاه‌ها، دانشجویان این دوره باید از رساله خود یک یا دو مقاله استخراج و قبل از جلسه دفاع آن را چاپ کنند. دانشجویان باید برای چاپ مقاله به نشریات نویسنده مسئول معرفی کنند، برخی از دانشگاه‌ها دانشجویان دوره دکتری را ملزم کرده‌اند که دانشجویان باید استاد راهنما را به عنوان نویسنده‌مسئول معرفی کنند.
این قید دانشگاه‌ها دانشجویان را با مشکلاتی مواجه کرد، دانشجویان درگیر این مسئله اعلام کردند: استادان راهنما مقاله نمی‌نویسند بلکه فقط نظارت میکنند، ولی دانشجویان مجبورند در مقاله خود نام استاد را به عنوان نویسنده مسئول درج کنند و نام دانشجویی که همه کارها را انجام داده به عنوان نفر دوم نوشته میشود.
این ایراد دانشجویان به شیوه‌نامه دوره دکتری سبب شد تا برخی سراغ دیوان عدالت اداری بروند و در این زمینه شکایتی را مطرح کنند. در متن شکایت دانشجویان به شیوه‌نامه دوره دکتری دانشگاه‌ها اشاره و از دیوان عدالت درخواست ابطال این الزام شده است.
هیئت عمومی دیوان عدالت اداری پس از انجام بررسی‌های لازم حکم خود را بر مبنای آیین‌نامه دوره دکتری مصوب شورای برنامه‌ریزی و آموزش عالی، قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان و قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی در شهریورماه صادر کرد.
مطابق ماده ۸ آیین‌نامه دوره دکتری مصوب شورای برنامه‌ریزی و آموزش عالی سال ۱۳۸۹ مقاله مستخرج از پایان‌نامه توسط دانشجو نوشته میشود و استاد راهنما صرفاً وظیفه نظارت و راهنمایی برای اصلاح آن را دارد.
براساس استدلال دیوان عدالت اداری از ماده ۸ آیین‌نامه دوره دکتری، این آیین‌نامه درباره نحوه دفاع از رساله دکتری و شرایط آن است و سکوت این ماده در خصوص این که چه کسی نویسنده مسئول باشد، متضمن جواز نویسنده‌مسئول بودن استاد راهنما نیست و باید آن را در پرتو اصول کلی حقوق عمومی نظیر اصل عدم صلاحیت و اصل برابری و منع تبعیض تفسیر کرد؛ چراکه اصل بر عدم صلاحیت استاد راهنما برای نویسنده‌مسئول بودن مقاله است و خلاف آن نیاز به تصریح دارد.
قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و اصلاحی ۱۳۸۹ نیز می‌گوید: مقاله علمی پژوهشی مستخرج از پایان‌نامه، اثر حقوقی مستقلی است که پدید‌آورنده آن دانشجو است و مالک فکری آن محسوب میشود و استاد راهنما صرفاً وظیفه نظارت بر آن را دارد. براساس قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب سال ۱۳۹۶ نیز الزام و اجباری برای دانشجویان در ذکر نام استاد راهنما به عنوان نویسنده‌مسئول در مقالات علمی – پژوهشی مستخرج از پایان‌نامه نیامده است.
دیوان عدالت اداری با استدلال به این قوانین رأی بر ابطال این الزام برای دانشجویان صادر کرد؛ بنابراین از این پس دانشجویان الزامی برای نوشتن نام استاد راهنما به عنوان نویسنده‌مسئول در مقاله‌های استخراج‌شده از رساله‌های دوره دکتری ندارند و می‌توانند براساس حقیقت نام خود را به‌عنوان نویسنده‌مسئول ذکر کنند.
البته وزارت علوم در این زمینه هنوز اطلاع‌رسانی مناسبی انجام نداده و بسیاری از دانشجویان دوره دکتری از این حکم دیوان عدالت اداری بی‌خبرند. به نظر می‌رسد که دانشجویان باید با اطلاع از این تغییر در شیوه‌نامه جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی استادان را بگیرند.
پایان نامه و پروپوزال نویسی
مقاله
استاد راهنما
نویسنده‌ی مسئول
دکترا
تحصیلات تکمیلی
