گفت‌وگوی علمی

هانیه فهمیده

## مقدمه بوتولیسم شیرخواران نوعی از بوتولیسم است که در شیرخواران زیر یک سال رخ می‌دهد، زمانی که اسپورهای باکتری‌های تولیدکننده نوروتوکسین وارد رودهٔ شیرخوار شده، کلنی‌سازی می‌کنند و سم تولید می‌کنند که باعث فلج می‌شود. ([PMC][1]) در این مقاله، محور ما جنبه‌های میکروبیولوژیک این بیماری خواهد بود: عامل میکروبی، ژنتیک، شرایط محیطی برای رشد، ارتباط با میکروبیوتای روده، و راه‌های پیشگیری میکروبیولوژیک. ## عامل یا عوامل میکروبی * عامل اصلی این بیماری، Clostridium botulinum است: باسیل گرم-مثبت، اسپورزا، بی‌هوازی، تولیدکننده نوروتوکسین بوتولینوم. ([مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی][2]) * البته گاهی گونه‌های دیگری نیز گزارش شده‌اند مانند Clostridium butyricum و Clostridium baratii که تولیدکننده برخی توکسین‌های بوتولینوم هستند و در موارد شیرخواران دیده شده‌اند. ([PMC][3]) * در مطالعات ژنتیکی، برای نمونه، سویه‌هایی از C. botulinum که در شیرخواران دیده شده‌اند، ژن سم بوتولینوم نوع B2 داشتند و با روش MLST (توالی چندلocus) به ST31 و ST32 تقسیم شده‌اند. ([PMC][4]) * انواع سم (سِروتیپ‌ها) که در شیرخواران غالباً دیده می‌شوند، نوع A و نوع B هستند. ([مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی][2]) ## شرایط میکروبیولوژیک رشد، کلنی‌سازی و تولید سم ### اسپور و توزیع محیطی * اسپورهای C. botulinum در خاک، آب و حتی گردوغبار محیطی بسیار شایع هستند. ([مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی][2]) * در بررسی‌های محیطی، اسپورها در انواع خاک، آب رودخانه، گردوغبار ساختمانی و حتی غذاهای شیرخواران یافت شده‌اند. ([اسپرینگرلینک][5]) * به‌طور خاص، عسل به‌عنوان یکی از منابع شناخته شدهٔ اسپور ذکر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که حدود ۴ ٪ از نمونه‌های عسل در برخی مطالعات دارای اسپور C. botulinum بوده‌اند. ([اسپرینگرلینک][5]) ### کلنی‌سازی رودهٔ شیرخوار * شیرخواران به‌ویژه زیر ۱ سال به این نوع بوتولیسم مستعد هستند، زیرا میکروبیوتای روده‌شان هنوز کامل نشده است و اسید صفراوی یا دیگر عوامل مهارکنندهٔ کلستریدیا ممکن است کافی نباشند. ([PMC][3]) * در مطالعه‌ای که 16S rRNA روی مدفوع شیرخواران مبتلا انجام شده بود، تفاوت معنی‌داری در میکروبیوتا دیده شد: گروه سالم دارای Bifidobacterium بیشتر بودند و گروه مبتلا، Enterococcus بیشتری داشتند. ([PMC][4]) * پس از عفونت، اسپورها در روده جوان شیرخوار توانسته‌اند جوانه بزنند، به باکتری فعال تبدیل شوند، تکثیر پیدا کنند و نوروتوکسین تولید کنند. این حالت در بزرگسالان نادر است چون میکروبیوتا رقابت‌کننده بیشتر دارد و محیط روده متفاوت است. ([PMC][6]) ### تولید سم (بوتولینوم نوروتوکسین) * توکسین بوتولینوم (BoNT) یکی از قدرتمندترین نوروتوکسین‌های شناخته‌شده است که ترشح استیل‌کُلیَن را از پایانهٔ پرِسیناپتیکِ نورون‌های حرکتی مهار می‌کند. ([PMC][3]) * در شیرخواران، پس از تولید سم در روده، جذب می‌شود و باعث کم‌تحرکی روده و سپس پارالیز نزولی (descending) ماهیچه‌ها می‌گردد. ([PMC][1]) * ژنتیک توکسین نیز جالب است: ژن‌های سم در خوشه‌های ژنی قرار دارند که گاهی از طریق انتقال افقی بین باکتری‌ها منتقل شده‌اند. ([ویکی‌پدیا][7]) * برای مثال، در مطالعه ژنومی C. botulinum از شیرخوار، پلاستیسیته ژنومی و تغییرات ژنتیکی در طول عفونت تحلیل شده‌اند. ([journals.asm.org][8]) ## ارتباط با میکروبیوتا و عوامل میزبان * همان‌طور که گفته شد، نارس بودن میکروبیوتا، کمبود باکتری‌های رقابتی مثل Bifidobacterium، و محیط مناسب برای کلستریدیا، همگی عوامل مهم هستند. ([PMC][4]) * علاوه بر این، برخی مطالعات نشان داده‌اند که شیرخوارانی که فقط شیر مادر دریافت می‌کنند، ممکن است محافظت بیشتری داشته باشند — زیرا شیر مادر مواد ایمنی و فاکتورهای محافظ مانند IgA، لاکتوفرین و لیزوزیم دارد. ([BioMed Central][9]) * عامل محیطی نیز اهمیت دارد: اسپورها ممکن است از خاک، گردوغبار ساختمانی، یا عسل وارد شوند. ([PubMed][10]) ## تشخیص و آزمایش‌های میکروبیولوژیک * تأیید تشخیص معمولاً بر اساس یافتن C. botulinum زنده در مدفوع یا تشخیص سم بوتولینوم در مدفوع یا سرم است. ([PMC][6]) * آزمایش‌های ژنتیکی مانند توالی‌برداری ژن سم یا MLST می‌تواند کاربرد داشته باشد. (مثل مطالعه‌ای که ST31 و ST32 را در سویه‌های شیرخواران یافت) ([PMC][4]) * چون باکتری بی‌هوازی است و رشد آن دشوار است، تشخیص ممکن است پیچیده باشد. ## ژنتیک و تنوع ژنی * C. botulinum شامل گروه‌های ژنتیکی مختلف (Group I, II, III…) است و برخی زیرگونه‌ها ممکن است ویژگی‌های متفاوتی در سم‌زایی و تطابق محیطی داشته باشند. ([ویکی‌پدیا][7]) * مطالعه ژنومی به‌طور خاص نشان داده است که سویه‌های شیرخواران ممکن است دارای ویژگی‌های ژنتیکی خاصی برای کلنی‌سازی روده باشند. ([journals.asm.org][8]) ## پیشگیری از دیدگاه میکروبیولوژیک * از دادن عسل به شیرخواران زیر ۱۲ ماه اکیداً خودداری شود (زیرا عسل می‌تواند حاوی اسپور C. botulinum باشد). ([PubMed][11]) * بهبود میکروبیوتای روده شیرخواران، تغذیه با شیر مادر، شرایط محیطی بهتر (کاهش گردوغبار، خاک) می‌تواند مفید باشد. * کنترل بهداشتی غذاهای شیرخواران و بررسی حضور اسپورها یا توکسین‌ها در محیط نیز اهمیت دارد. (مطالعهٔ «In Search of C. botulinum Spores» به این موضوع پرداخته است) ([اسپرینگرلینک][5]) ## نتیجه‌گیری از دیدگاه میکروبیولوژیک، بوتولیسم شیرخواران یک بیماری پیچیده است که شامل تعامل بین باکتری تولیدکننده سم، شرایط رودهٔ شیرخوار (میکروبیوتا، محیط بیولوژیک)، منابع محیطی اسپور و ژنتیک باکتری می‌شود. شناخت دقیق‌تر ژنتیک C. botulinum، میکروبیوتا و مکانیسم کلنی‌سازی می‌تواند به پیشگیری بهتر و تشخیص سریع‌تر کمک کند.

برای ارسال پاسخ شوید.