گفت‌وگوی علمی

الهام دهنوی

## تعریف کلی دو نوع آزمون ### ۱. آزمون ملاک‌محور (Criterion-Referenced Test) در این نوع آزمون، عملکرد فرد با یک معیار یا ملاک از پیش تعیین‌شده مقایسه می‌شود. هدف: بررسی اینکه آیا فرد به سطح خاصی از توانایی یا یادگیری رسیده است یا نه. مثال: آزمون گواهینامه رانندگی یا آزمون نهایی ریاضی که اگر بالای ۷۰٪ بگیری، قبول می‌شوی. یعنی مهم نیست دیگران چه نمره‌ای گرفته‌اند؛ فقط ملاک از پیش تعیین‌شده اهمیت دارد. ### ۲. آزمون هنجار‌محور (Norm-Referenced Test) در این نوع آزمون، عملکرد فرد با عملکرد گروهی از افراد مشابه (هنجار) مقایسه می‌شود. هدف: تعیین جایگاه نسبی فرد در بین سایرین. مثال: آزمون‌های هوش (مثل وکسلر یا استنفورد-بینه) یا کنکور که نمره تو با بقیه مقایسه می‌شود. یعنی «بهتر بودن نسبت به دیگران» ملاک است نه رسیدن به سطح مشخص. ## تفاوت خلاصه بین دو نوع آزمون | ویژگی | ملاک‌محور | هنجار‌محور | هدف اصلی | بررسی تسلط بر مهارت یا دانش مشخص | مقایسه عملکرد فرد با دیگران | نوع نمره‌دهی | بر اساس درصد پاسخ صحیح یا سطح مهارت | بر اساس رتبه، نمره تراز یا Z-Score | مقایسه با چه چیزی؟ | با یک معیار ثابت | با گروه مرجع (هنجار) | کاربرد اصلی | آموزش، صلاحیت حرفه‌ای، پیشرفت تحصیلی | انتخاب، پذیرش، طبقه‌بندی، تشخیص تفاوت‌ها | نمونه‌ها | آزمون رانندگی، آزمون مهارت زبان (IELTS بخش معیار) | آزمون هوش، کنکور، آزمون استعداد تحصیلی | نوع سؤال‌ها | مرتبط با اهداف آموزشی و مهارتی خاص | طراحی‌شده برای توزیع نمرات بین افراد ## مزایا و معایب آزمون‌های ملاک‌محور ### مزایا 1. هدف‌محور و شفاف: مشخص می‌کند فرد دقیقاً در چه مهارتی ضعیف یا قوی است. 2. مناسب برای آموزش و ارزشیابی پیشرفت: چون نشان می‌دهد آیا یادگیری اتفاق افتاده یا نه. 3. قابل استفاده برای همه افراد بدون مقایسه اجتماعی: عدالت‌محورتر است. 4. بهبود فرآیند یاددهی – یادگیری: معلم و دانش‌آموز دقیقاً می‌دانند چه چیزی باید بهبود یابد. 5. قابل تنظیم برای استانداردهای شغلی یا حرفه‌ای (مثل آزمون مهارت‌های پزشکی، زبان، فنی). ### معایب 1. سختی تعیین ملاک دقیق و معتبر (گاهی تعیین سطح «قبولی» دقیق دشوار است). 2. مقایسه بین افراد ممکن نیست (نمی‌گوید چه کسی بهتر است). 3. حساسیت کمتر به تفاوت‌های جزئی در توانایی‌ها. 4. ممکن است اگر ملاک ضعیف تعیین شود، ارزیابی نامعتبر شود. ## مزایا و معایب آزمون‌های هنجار‌محور ### مزایا 1. مقایسه‌ی نسبی دقیق بین افراد (رتبه، تراز، میانگین و انحراف معیار). 2. کاربرد گسترده در انتخاب و گزینش (مثل کنکور یا استخدام). 3. پوشش طیف وسیع توانایی‌ها و تفاوت‌ها. 4. امکان تحلیل آماری قوی‌تر (زیرا داده‌ها توزیع نرمال دارند). ### معایب 1. فاقد هدف آموزشی مستقیم (نشان نمی‌دهد دقیقاً چه چیزی را بلد نیستی). 2. ایجاد استرس و رقابت ناسالم (چون مقایسه اجتماعی وجود دارد). 3. احتمال بی‌عدالتی آموزشی (ممکن است افراد قوی‌تر در شرایط بهتر برتری یابند). 4. تأثیرپذیری از ترکیب گروه مرجع (اگر گروه ضعیف‌تر باشد، نمره نسبی تو بالاتر دیده می‌شود).

برای ارسال پاسخ شوید.