گفت‌وگوی علمی

میلاد عبدی

دولت بوردیویی (Bourdieusian State) مفهومی است که از نظریات پیر بوردیو (Pierre Bourdieu)، جامعه‌شناس فرانسوی، نشأت گرفته و به تحلیل دولت از منظر نظریه‌های وی، به‌ویژه نظریه قدرت نمادین (Symbolic Power) و سرمایه (Capital) می‌پردازد. ۱. تعریف دولت بوردیویی دولت بوردیویی به‌عنوان یک نهاد مسلط که از طریق انباشت و کنترل سرمایه‌های مختلف (اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نمادین) عمل می‌کند، شناخته می‌شود. در این دیدگاه، دولت نه‌تنها یک دستگاه اداری و بوروکراتیک است، بلکه میدان قدرتی است که در آن منافع گروه‌های مختلف به رقابت می‌پردازند. برخلاف تعاریف سنتی دولت که بر اقتدار، قانون و نظم تمرکز دارند، بوردیو دولت را به‌عنوان سازمانی که در طول تاریخ به انحصار کنترل مشروع سرمایه‌های مختلف دست یافته است، می‌بیند. ۲. ویژگی‌های دولت بوردیویی دولت به‌عنوان انحصارگر مشروعیت دولت در طول زمان به نقطه‌ای رسیده که می‌تواند مشروعیت را تعیین و اعمال کند، یعنی تعیین کند چه چیزهایی قانونی، معتبر و پذیرفته‌شده هستند. این انحصار شامل زور مشروع (مشابه نظریه ماکس وبر) و کنترل سرمایه‌های نمادین (مشابه نظریه فوکو) است. کنترل سرمایه‌های چهارگانه بوردیو معتقد است که دولت با انحصار و توزیع چهار نوع سرمایه، قدرت خود را حفظ می‌کند: سرمایه اقتصادی (کنترل بر منابع مالی و دارایی‌ها) سرمایه فرهنگی (نظام آموزشی، مدارک تحصیلی، دانش مشروع) سرمایه اجتماعی (شبکه‌های قدرت و روابط اجتماعی) سرمایه نمادین (اقتدار، مشروعیت، ایدئولوژی) نقش دولت در تولید و بازتولید نابرابری دولت از طریق ساختارهای آموزشی، رسانه‌ها و نهادهای اداری، نابرابری‌های اجتماعی را تقویت کرده و مشروعیت می‌بخشد. طبقات حاکم از دولت برای حفظ جایگاه خود و تداوم سلطه طبقاتی استفاده می‌کنند. دولت به‌عنوان فضا و میدان مبارزه برخلاف دیدگاه‌های کلاسیک که دولت را یک نهاد یکپارچه می‌بینند، بوردیو آن را میدان رقابت میان نخبگان و گروه‌های اجتماعی می‌داند. در این میدان، بروکرات‌ها، سیاستمداران، روشنفکران و سرمایه‌داران برای کنترل منابع قدرت رقابت می‌کنند. ۳. تفاوت دولت بوردیویی با نظریه‌های کلاسیک دولت مکتب نظری نقش دولت تفاوت با دولت بوردیویی ماکس وبر انحصار مشروع خشونت بوردیو علاوه بر خشونت، بر سرمایه نمادین و فرهنگی تأکید دارد. کارل مارکس ابزار سلطه طبقه حاکم بوردیو دولت را یک میدان رقابت نخبگان می‌بیند، نه فقط ابزار یک طبقه. فوکو نهاد انضباطی و کنترل زیست‌قدرت بوردیو علاوه بر کنترل بدن، به سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی توجه دارد. ۴. جمع‌بندی دولت بوردیویی یک ساختار پیچیده از قدرت است که انحصار مشروعیت، سرمایه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نمادین را در اختیار دارد و از آن برای تداوم سلطه و بازتولید نظم اجتماعی استفاده می‌کند. در این چارچوب، دولت نه‌فقط یک ابزار اعمال قدرت بلکه میدان رقابت و کشمکش گروه‌های مختلف است.

برای ارسال پاسخ شوید.