مدیریت منابع انسانی چیست؟ - بخش اول

مدیریت منابع انسانی چیست؟ باتوجه‌به فضای رقابتی در کسب‌وکارهای امروز منابع انسانی به‌عنوان یک مزیت رقابتی در سازمان‌ها، ارزشمندترین سرمایه یک کسب‌وکار محسوب می‌شود. در سازمان‌های امروزی اهمیت خلاقیت، نوآوری سازمانی و انگیزه بالای نیروی انسانی بر کسی پوشیده نیست؛ بنابراین وظیفه خطیر مدیریت منابع انسانی می‌تواند این مهم را برای شرکت‌ها و سازمان‌ها برآورده سازد. پاسخ صحیح به ” مدیریت منابع انسانی چیست ” بسیار مهم است چرا که باعث حفظ و نگهداشت هر چه بهتر منابع انسانی سازمان می شود. منظور از منابع انسانی چیست؟ اصطلاح منابع انسانی برای اولین‌بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی ابداع شد و باتوجه‌ به اینکه به ارزش روابط کار و موضوعاتی مانند انگیزه، رفتار سازمانی و ارزیابی عملکرد می‌پرداخت، توجهات بسیاری از مدیران و کارشناسان حوزه مدیریت را به خود جلب کرد. منظور از منابع انسانی تمامی افرادی است که در سطوح مختلف سازمان (موقعیت‌های شغلی مختلف) کار می‌کنند. در برخی منابع از منابع انسانی به‌عنوان منابع بشری نیز یاد شده است. تاریخچه منابع انسانی اصطلاح «منابع انسانی» برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ در کتاب «توزیع ثروت» نوشته جان کامنز به کار رفت. این اصطلاح در ابتدا به روابط بین کارمند و کارفرما مربوط می‌شد، اما به مروز زمان گسترش پیدا کرد و مفاهیم دیگری را هم در خود جای داد. البته این کتاب را نمی‌توان به عنوان اولین بخش از تاریخچه پیدایش مدیریت منابع انسانی شناخت، این مفهوم کمی‌ قبل‌تر از قرن ۲۰ میلادی مطرح شده بود. تاریخچه منابع انسانی به شیوه‌ای که امروزه شناخته می‌شود، به زمان انقلاب صنعتی اروپا و قرن ۱۸ و ۱۹ برمی‌گردد. ایده‌پردازان اصلی این مفهوم دو فرد به نام‌های رابرت اووِن و چارلز بابیج بودند. آن‌ها گفتند افرادی که در یک سازمان کار می‌کنند نقش مهمی در موفقیت آن دارند، بنابراین باید به آن‌ها توجه کرد و مدیریت صحیح انجام داد. بعد از این دو نفر، کارشناسان بسیاری در حوزه مدیریت روی مفهوم منابع بشری کار کردند و آن را توسعه دادند. نظام اداری در ایران برای اولین بار در سال ۱۲۸۶ ایجاد شد. می‌توان این تاریخ را به عنوان مبدأ تاریخچه مدیریت منابع انسانی در ایران شناخت. تا سال ۱۳۰۱ سازمان‌ها قانون خاصی نداشتند و از آن زمان قوانین مختلف مربوط به مشاغل اداری یک به یک تصویب شدند. البته تا سال ۱۳۴۵ هیچکدام از اداره‌های دولتی مطابق با قوانین رفتار نمی‌کردند. از ۱۳۴۵ به بعد سازمان‌ها قوانین مربوط به اداره‌ها را پذیرفتند و این یک گام مهم در تاریخچه منابع انسانی در ایران بود. به مرور زمان سبک کار سازمان‌های ایرانی هم مانند سازمان‌های سراسر جهان تغییر کرد و مدیران اهمیت نیروی انسانی و مدیریت آن‌ها را درک کردند. در حال حاضر سازمان‌های بزرگ بخش منابع انسانی خود را راه‌اندازی کرده‌اند و مدیران هم در صدد یادگیری مفاهیم این علم کاربردی برآمده‌اند. مفهوم مدیریت منابع انسانی چیست؟ مدیریت منابع انسانی (HRM) فرایندی است که رویه‌ها، وظایف، فعالیت‌ها و سیاست‌های کلیدی یک سازمان که در ارتباط با کارمندان هستند را پوشش می‌دهد. از جمله فرآیندهایی که به‌عنوان زیرمجموعه‌های مدیریت منابع انسانی تعریف می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت: استخدام و اخراج ارزیابی عملکرد تدوین سیاست‌ها و استراتژی‌های حفظ و نگهداشت کارمندان مدیریت منابع انسانی برای توصیف “مدیریت و توسعه” کارمندان در یک سازمان به کار می‌رود و وظیفه اصلی آن نظارت بر همه امور مربوط به مدیریت سرمایه‌های انسانی سازمان است. مدیریت منابع انسانی همچنین شامل توسعه و اجرای برنامه‌هایی است که برای افزایش اثربخشی یک سازمان یا کسب و کار طراحی شده‌اند. واحد منابع انسانی کجاست؟ واحد منابع انسانی یک شرکت یا سازمان معمولاً وظیفه ایجاد، اجرا و نظارت بر سیاست‌های حاکم بر کارمندان و ارتباط سازمان با کارمندانش را بر عهده دارد. این واحد همچنین برای توصیف افراد و دپارتمانی که مسئولیت مدیریت منابع مرتبط با کارمندان را بر عهده دارد، استفاده می‌شود. در سازمان‌های بزرگ واحدی به نام واحد منابع انسانی، وظایف مربوط به این بخش را انجام می‌دهد، اما در شرکت‌های متوسط معمولا واحدی به نام واحد اداری، مدیریت منابع انسانی را به عنوان بخشی از وظایف خود انجام می‌دهد؛ البته واحد اداری نمی‌تواند مسئولیت‌های منابع انسانی را به خوبی دپارتمانی که به صورت مستقل برای همین کار طراحی شده، انجام دهد. در کسب و کارهای کوچک هم معمولا خبری از منابع بشری نیست! این موضوع نشان می‌دهد که فقط سازمان‌های بزرگ در ایران به این امر مهم اهمیت می‌دهند و شرکت‌ها و کسب و کارهای کوچک در ایران هنوز به اهمیت منابع انسانی پی نبرده‌اند؛ به همنین دلیل نسبت به آن بی‌توجه هستند. اهداف مدیریت نیروی انسانی در سازمان چیست؟ برای اینکه بدانید اهداف مدیریت نیروی انسانی در یک سازمان چیست، باید ابتدا با اهداف، استانداردها و ارزش‌های یک سازمان آشنا باشید. بخش مدیریت نیروی انسانی در هر سازمان هدف خاصی را دنبال می‌کند که در راستای هدف بزرگ سازمان قرار دارد. مثلا ممکن است در سازمانی که تازه راه‌اندازی شده، هدف بخش نیروی انسانی تکمیل تیم در مدت زمان معین باشد، اما سازمانی که سال‌هاست کار می‌کند به هدف تکمیل تیم رسیده و رسالت‌های دیگری را دنبال می‌کند. تعیین هدف برای مدیریت نیروی انسانی، این بخش را در مسیر صحیح هدایت می‌کند. در ادامه به چند نمونه از اهداف عمومی برای این بخش از سازمان اشاره می‌کنیم تا با توجه به آن‌ها بتوانید برای این واحد در سازمان خود، اهداف مشخص تعریف کنید. مدیریت دانش در سازمان و قرار دادن اطلاعات کافی در اختیار کارکنان و استفاده از داده‌های سازمان در جهت رسیدن به اهداف شناخت کارکنان وظیفه‌شناس و توانمند و ارائه حقوق کافی، پاداش، مزایا و تشویقی برای قدردانی از آن‌ها بهینه‌سازی روابط در سطوح مختلف در سازمان تأمین امنیت، رفاه و بهداشت در سازمان از جنبه‌های مختلف جسمی و روانی برای کارکنان برنامه‌ریزی برای استخدام تیم حرفه‌ای و توانمندترین افراد برای پوزیشن‌های شغلی مختلف در سازمان افزایش اثربخشی سازمانی با انجام کارهایی مثل طراحی سازمان، نوشتن شرح وظایف و مشخص کردن پوزیشن‌های شغلی 3 سال پیش